หนึ่งในเรื่องที่หลายคนละเลยระหว่างทำงานคือ “อนาคตหลังเกษียณ” ทั้งที่มันคือช่วงเวลาที่รายรับจะเริ่มลดลงหรือหยุดไปเลย แต่ค่าใช้จ่ายในชีวิตกลับยังเดินหน้าเหมือนเดิม แล้วเงินจากไหนจะมารองรับ? คำตอบอยู่ที่ “บำเหน็จ” และ “บำนาญ” ซึ่งเป็นระบบที่ภาครัฐวางไว้เพื่อให้คนทำงานมีความมั่นคงเมื่อออกจากระบบงานประจำ แม้ชื่อจะคุ้นหู แต่คนจำนวนไม่น้อยยังแยกไม่ออกว่า บำเหน็จกับบำนาญต่างกันอย่างไร เลือกแบบไหนดี หรือควรเตรียมตัวยังไงก่อนถึงวัยเกษียณเพื่อให้มีเงินพอใช้แบบไม่ต้องพึ่งลูกหลาน
บำเหน็จคือเงินก้อน ส่วนบำนาญคือรายเดือน
บำเหน็จ คือเงินที่ได้รับเป็นก้อนครั้งเดียวเมื่อออกจากราชการ หรือออกจากงานระบบที่มีสิทธิได้รับบำเหน็จ เช่น ข้าราชการ พนักงานรัฐวิสาหกิจ หรือบริษัทเอกชนบางแห่งที่จัดระบบไว้ให้ ซึ่งจะคิดตามอายุงานและเงินเดือนสุดท้าย
บำนาญ คือเงินที่ได้รับเป็นรายเดือนตลอดชีวิตหลังเกษียณ เหมือนเป็น “เงินเดือนหลังเกษียณ” ที่ช่วยให้ใช้ชีวิตได้อย่างต่อเนื่องโดยไม่ต้องกังวลเรื่องรายรับ
เลือกแบบไหนดี ต้องเข้าใจจุดแข็งจุดอ่อนของแต่ละแบบ
บำเหน็จเหมาะกับคนที่มีวินัยการเงินสูง สามารถนำเงินก้อนไปจัดการต่อยอดได้ เช่น นำไปลงทุน ซื้อประกัน หรือสร้างกระแสเงินสดให้ตัวเอง แต่ก็มีความเสี่ยง เพราะถ้าจัดการผิดพลาด อาจใช้หมดเร็ว และไม่มีเงินรองรับในระยะยาว บำนาญเหมาะกับคนที่ต้องการความมั่นคงระยะยาว ไม่ต้องวางแผนเองมาก เพราะได้เงินทุกเดือนแน่นอน ช่วยให้บริหารค่าใช้จ่ายง่าย แต่ก็อาจไม่ยืดหยุ่นเท่าเงินก้อน และจำนวนที่ได้รับต่อเดือนอาจไม่มากพอหากไม่มีรายได้เสริมอื่น
คนไทยจำนวนมากไม่มีเงินเก็บพอเมื่อถึงวัยเกษียณ
ข้อมูลจากหลายฝ่ายชี้ตรงกันว่าคนไทยจำนวนไม่น้อยมีเงินเก็บไม่พอใช้หลังเกษียณ แม้จะมีระบบบำเหน็จบำนาญก็ตาม ปัญหาคือไม่วางแผนแต่เนิ่น ๆ และเข้าใจผิดว่าแค่มีเงินก้อนจากบำเหน็จก็พอ ทั้งที่ในความจริง ค่าใช้จ่ายหลังเกษียณ เช่น ค่ารักษาพยาบาล ค่าเดินทาง ค่าอาหาร ค่าใช้ชีวิตประจำวัน ยังคงอยู่
บำนาญจึงเป็นเหมือนตาข่ายที่ช่วยพยุงการใช้ชีวิตในระยะยาว ส่วนบำเหน็จคือเงินก้อนที่ใช้ในการปรับตัวหรือรองรับเหตุการณ์เฉพาะหน้า การมีทั้งสองแบบควบคู่กันจะช่วยให้ชีวิตหลังเกษียณไม่สะดุด
ต้องเริ่มคิดตั้งแต่ยังทำงาน ไม่ใช่รอใกล้เกษียณค่อยคิด
แม้บำเหน็จและบำนาญจะดูเป็นเรื่องของอนาคต แต่ถ้าไม่วางแผนล่วงหน้า จะไม่มีทางรู้เลยว่าเงินที่ได้นั้นเพียงพอหรือไม่ ทางเลือกที่ดีคือเริ่มประเมินตั้งแต่ยังมีรายได้ประจำ ว่าหากหยุดทำงานวันนี้ จะมีรายรับจากอะไรบ้าง และรายจ่ายแต่ละเดือนอยู่ที่เท่าไร คนที่วางแผนเร็วสามารถต่อยอดจากบำเหน็จและบำนาญได้ เช่น ลงทุนในสินทรัพย์ที่ให้ผลตอบแทนระยะยาว ทำประกันสุขภาพเพื่อไม่ให้ค่าใช้จ่ายกระทบเงินเกษียณ หรือแม้แต่เปิดธุรกิจเล็ก ๆ เพื่อสร้างรายได้หลังเกษียณอย่างต่อเนื่อง
เข้าใจระบบบำเหน็จและบำนาญในไทย เพื่อวางแผนได้แม่นยำ
ประเทศไทยมีหลายระบบรองรับ เช่น ระบบบำเหน็จบำนาญข้าราชการ (กบข.) กองทุนประกันสังคม กองทุนสำรองเลี้ยงชีพ หรือกองทุนการออมเพื่อการเกษียณ (RMF, PVD, SSF ฯลฯ) ซึ่งแต่ละแบบมีกติกาและสิทธิประโยชน์ต่างกัน
การเข้าใจว่าเราสังกัดระบบใด มีสิทธิในบำเหน็จหรือบำนาญประเภทใด และจะได้รับเท่าไหร่เมื่อครบอายุงาน เป็นจุดเริ่มต้นของการวางแผนที่ไม่เสี่ยง และช่วยให้เตรียมตัวได้ครบทุกด้าน
สรุป
บำเหน็จและบำนาญเป็นรากฐานของความมั่นคงในชีวิตหลังเกษียณ บำเหน็จให้เงินก้อน บำนาญให้รายเดือน แต่ทั้งสองแบบมีบทบาทแตกต่างและสำคัญไม่แพ้กัน คนที่ต้องการเกษียณอย่างมั่นใจ ควรเริ่มวางแผนตั้งแต่เนิ่น ๆ เข้าใจระบบที่ตัวเองอยู่ และประเมินว่ารายรับในอนาคตจะเพียงพอกับค่าใช้จ่ายหรือไม่ เพราะการเตรียมตัววันนี้ จะช่วยให้ชีวิตในวันข้างหน้าราบรื่นกว่าที่คิดมากนัก
